Analizlerimizle yıllık 10 milyon Euro tasarruf katkımız oluyor

Şeref OĞUZ – Hakan GÜLDAĞ – Vahap MUNYAR

İstanbul Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği’nin (İHKİB) 1998 yılında kurduğu Ekoteks Laboratuvar ve Gözetim Hizmetleri A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı Nilgün Özdemir, “Gündem Özel” sorularımızı yanıtlarken, “Ekoteks 1998’de devreye girdiğinden itibaren tekstil sektörüne dönük analiz ücretleri 5’te bire indi. Ekoteks, şu anda yaptığı test ve analizlerle ülkemiz için yılda 10 milyon Euro’luk döviz tasarrufu sağlıyor” dedi. Özdemir, Ekoteks’in dünyada geçerliliği olan güvenilir test ve analizleri ile “Made in Türkiye” algısına da olumlu yönde katkı verdiğini vurgulayıp ekledi: “Ekoteks’in çalışmaları bir anlamda ülkemizde üretilen ürünlerin kalitesini belgeliyor.”

Ekoteks Laboratuvar ve Gözetim Hizmetleri A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı Nilgün Özdemir’e sorularımız ve yanıtları şöyle:

YABANCILARA KARŞI ALTERNATİF OLDU

● İHKİB, 1998 yılında 5 milyon dolar yatırımla başında bulunduğunuz Ekoteks Laboratuvar ve Gözetim Hizmetleri A.Ş.’yi kurmuştu. İHKİB, Ekoteks’i neden kurdu? Amaç, ihraç ürünlerinin gönderildiği ülkelerden, “sağlığa zararlı boya veya hammadde kullanılmış” gerekçesiyle geri gönderilmesinin önüne geçmek, ihraç ürünlerinin sağlıklı olmasını sağlamak mıydı? İç pazar için, yani yerli tüketici için böyle bir çaba söz konusu muydu?

Evet, o dönem için yapılan bu yatırım sektör adına çok önemliydi. Bu yönde ihtiyaç duyulması sebebiyle kuruldu.

Uluslararası Ekoteks’in kurulması, ihracat yapan firmalara en kısa zamanda, test maliyetlerini en düşük seviyede tutarak hizmet vermek, ayrıca tekstil ürünlerinin kalitesini istenen seviyeye yükseltmeye ve sürekliliğini sağlamaya yönelik önemli katkıda bulunmasıydı. Böylece ihracatçımıza yabancı sermayeli diğer laboratuvarlara alternatif yaratıldı, daha hızlı ve az maliyetli hizmet almaları sağlandı. Bu amaçla kurulan ilk yerli laboratuvar olarak da Almanya Merkezli DAKKS’dan akredite oldu. (O dönemde henüz Türkak kurulmamıştı) Böylece “Uluslararası” unvanı aldı. O yıllarda ihracatçı için büyük bir “vizyon” örneği olan Ekoteks’in kuruluş kararını alan İHKİB Yönetim Kuruluna, her zaman müteşekkir olduğumuzu belirtmek isterim.

Elbette kurulduğumuz günlerden bu yana çok yol aldık. Geçmiş dönem Başkanımız Sayın Hikmet Tanrıverdi ve Yönetim Kurulu’nun destekleri ile daha fazla alanlara hizmet etme yatırımlarımızı yapabildik. Bu yöndeki çalışmalarımıza Sayın Mustafa Gültepe Başkanımız ve Yönetim Kurulu da çok daha ileri teknolojilerle ihracatçımıza hizmet vermemizi sağladı. Ekoteks’teki tüm ekip arkadaşlarımız bu desteklerin karşılığını vermek için çok yoğun çalışmalara imza atıyorlar.

Sadece ihracatçı firmalarımıza hizmet vermiyoruz. İç piyasadaki markalarımıza da çok önem veriyoruz. Böylece “Made in Türkiye” algısına bir bütün olarak direk katkı sağladığımızı söyleyebilirim.

DÜNYA İLE ENTEGRE ÇALIŞIYORUZ

● Ekoteks devreye girdiğinden bugüne Türk tekstil, hazır giyim, deri, oyuncaklar, okul malzemeleri gibi ürünlerde kullanılan boya ve hammaddelerde nasıl bir değişim yaşandı? Örneğin 1998-2000 döneminde kullanılması serbest olan, zararı bilinmeyen hangi boyalar, hammaddeler zaman içerisinde frenlenebildi? Kullanılması şimdi yasak olan, kullanıldığına rastladığınız anda sizin izin belgesi vermediğini boya ve hammaddelerin insan sağlığına ne gibi olumsuz etkileri vardı?

Ekoteks, dünya ile entegre çalışmayı başarıyla yürütüyor. Başta en yoğun ihracatımızın Avrupa Birliği’ne olduğundan yola çıkarak, yasaklı tüm kimyasalların kontrollerinde “Reach Tüzüğü”- nü eşgüdümlü şekilde takip ediyoruz. Hatta daha da iyisini yaparak bu yasaklıların vereceği zararın sadece söylemde kalmasına izin vermeyip doğrulamak adına da denetimler yapılıyor.

Ticaret Bakanlığımızın İthalat Genel Müdürlüğü’nün tebliğ düzenlemesi ile İHKİB, ithal ürünlerde kayıt alma yöntemini geliştirdi. Ekoteks’in test altyapısını kullanmak üzere üçlü bacak halinde 10 yıl boyunca ithalat esnasında gümrüklü sahada denetimler yapıldı ve bu standartların aslında nasıl da uygulanmadığını bizzat tespit etmiş olduk. Avrupa hâlâ gümrük sahalarında bunu yapmayı tartışırken bizim Bakanlığımız bunu çoktan hayata geçirmişti. Böylece ihracatçı firmalarımız için de haksız rekabete fırsat verilmedi. Ekoteks’in altyapısı ve becerisi ile uluslararası piyasalarda ülke üretimimizin ne denli kaliteli olduğunu da ortaya koymuş olduk.

Bu kimyasallar, endokrin bozukluğundan, kanserojen etkisi yaratması, alerjen maddeler bulunması gibi halk sağlığı ve güvenliği anlamında ciddi sonuçlar doğurmaktadır.

ANALİZ ÜCRETLERİ 5’TE BİRE İNDİ

● Ekoteks’in kurulmasından önce ihracatçılar alıcıların istediği analizleri yurt dışında yaptırıyor, ciddi düzeyde döviz ödüyordu? Analizler için o dönemde yurt dışına ne kadar döviz gidiyordu? Yani, Ekoteks ülkemize ne kadar döviz tasarrufu sağlayabildi?

Çok güzel bir konuya değindiniz. Direkt yurt dışında yaptırmak zorunda kaldıkları analizlerin yanı sıra ülkemizde de açılmış laboratuvarlarda daha pahalı yapılan analizler Ekoteks kurulduğunda diyebilirim ki 5’te bire düşmüştür. Belki daha fazla oranda olanlar da vardır. Sektörün yanında olmamız, firmalarımızın daha hızlı ve rekabet edilebilir fiyatlarla analiz hizmeti almalarını sağlıyor. Her ne kadar bazı alıcıların keyfiyetine müdahale edemesek de fiyat avantajımız ile pazarlık edebilmelerini sağlıyoruz. Yıllık 10 milyon Euro gibi görünmeyen bir tasarruf sağlama yönünde etkimiz olduğunu rahatlıkla belirtebilirim.

ANALİZDE TİCARİ KAYGIMIZ YOK, ‘ÇITA’YI YUKARIDA TUTUYORUZ

● Türk tekstil, hazır giyim, deri, oyuncak, kırtasiye, aksesuar sektörü sağlığa olumsuz etkileri olabilecek boya ve hammaddeleri kullanmama konusunda Almanya, İtalya, İspanya, İngiltere, Fransa, ABD gibi ülkelerdeki rakipleriyle aynı titizlik düzeyine ulaşabildi mi? Bizde kullanımı serbest olan, ancak söz konusu ülkelerde kullanımına izin verilmeyen boya ve hammaddeler var mı? Varsa o ülkelerle uyum sağlanması konusunda siz çalışma yapıyor musunuz?

Yıllar içerisinde, verdiğimiz hizmetleri memleket meselesi olarak görüp farklı sektörlerin de ihracatta duydukları ihtiyacı gidermek adına, Fizik, Kimya, Elyaf, Ekoloji, Su ve Mikrobiyoloji olmak üzere 6 farklı laboratuvar kurduk. Lif, iplik kumaş, hazır giyim gibi tekstil ürünleri, deri ürünleri, ev tekstili, yer döşemeleri (halı ve kilim), takı ve aksesuarlar, saraciye ürünleri (çanta ve ayakkabı), kırtasiye, oyuncak, çocuk bakım ve kullanım ürünleri, kişisel bakım ve hijyen ürünleri, deterjanlar, kozmetik, boya, çakmaklar, kağıt ürünler (peçete, havlu v.s.), maske ve kişisel koruyucu ürünler, su ve atık su numuneleri gibi pek çok ürünü test edebilecek fiziksel ve analitik cihaz alt yapısına sahibiz. Bu ürünlere yönelik fiziksel performans testleri, haslık ve görünüm testleri, yanmazlık testleri, analitik kimyasal testler, mikrobiyolojik testler, elyaf testleri gibi pek çok uygulamaları bulunuyor.

Tüm bu standartları uygularken uluslararası akreditasyon kapsamına almaya özen gösterdik. Dolayısıyla dünya ile entegrasyonumuzu bu şekilde tamamlamayı sağlıyoruz. Biz diğer laboratuvarları rakip olarak görmüyoruz. Hatta çıtayı daha da yukarıda tutuyoruz. Çünkü onlar ticari yaklaşımla hareket ederken, biz ise hizmet anlayışıyla ticari kaygımız olmadan servis veriyoruz. Ayrıca bu analizleri, ürün kalitesini doğrulama testleri yapmanın yanı sıra, nasıl doğrusunu yapabilecekleri konusunda da bilgi ihtiyaçlarını giderici önerilerde de bulunuyoruz. Dünyayı takip etmek durumundayız ki ihracat pazarımızda firmalarımıza ihtiyaç duydukları hizmeti sağlayabilelim. Kalite altyapılarını geliştirmelerine destek verebilelim.

AŞIRI KANSEROJEN BOYALI ÜRÜNÜN SAHİBİ: ABLA YILLARDIR GETİRİYORUM

● Ekoteks laboratuvarlarında 1998’den bugüne yapılan analizlerde sizi en çok şaşırtan, ürküten, size çok çarpıcı gelen hangi sonuçlara ulaştınız? Bize bu tür analiz sonuçlarından örnekler verebilir misiniz?

Öncelikle şu noktanın altını bir kez daha çizmeliyim:

Denetim şart…

Denetim, caydırıcılık anlamında çok önemli. Alınan ürünün belgesini sormak, ucuz diye bilinmeyen yerlerden ürün almamak, tüketicilere düşen en önemli görev. Bizler de tüketici olarak talep etmeliyiz. En çarpıcı genel bir bilgi, beni çok şaşırtmış ve üzmüştür. Bir firmamızın ürününde ithalatta çok yüksek oranda kanserojen yasaklı azo boyar madde tespit ettik. Limit 30 ppm iken üründe tespit edilen 7.300’ün üzerindeydi. Yani neredeyse ellesen hemen vücuda nüfuz edecek. Cevap daha da enteresandı. Firma sahibi “Abla ben bunu yıllardır getiriyorum. Bilerek getirir miyim” olmuştu.

Yabancılara yaptığımız testlerle hizmet ihracatçısı sayılırız

● Ekoteks’in Mısır’da da bir laboratuvar açtığını biliyoruz. Mısır’daki laboratuvar hizmete devam ediyor mu? Ekoteks Mısır’da ne kadar etkili olabiliyor? İstanbul’daki Ekoteks, başka ülkelere de hizmet veriyor mu? Böyle bir hizmetiniz varsa, hangi ülkelerden ne tür ürünler size analiz için gönderiliyor? Bu analizlerden ne düzeyde döviz geliri sağlayabiliyorsunuz?

Ekoteks’in Mısır’da laboratuvar kurma nedeni yine o dönemde Türk firmalarımızın orada yaptıkları yatırımlarını desteklemek amacıyla idi. Ancak öylesi bir operasyon yerine direkt buradan hizmet vermenin daha ekonomik olacağı düşüncesiyle oradaki operasyonu kapatarak İstanbul’a çektik. Elbette diğer ülkelere de hizmet veriyoruz. Inditex Grubu’nun üreticiden talep ettiği örnek numunelerin testini yapıp direk kendi sistemlerine yükleyerek ihracatçımıza destek veriyoruz. Pandemi döneminde çok hızlı aksiyon alarak, maske, önlük, tulum testlerinden akredite olduk. Hatta akreditasyonumuzu EA’ya (European Acreditation Body-Avrupa Birliği Akreditasyon Kurumu) da yayınlatarak ihracatımızın pandemiye rağmen rekor kırmasında görünmeyen etki sağladık. Dolayısıyla listede adımızın görünmesiyle tüm dünyadan test talepleri artmıştır. Bu yanımızla kendimizi hizmet ihracatçısı sayıyoruz.

Dünyada akrediteyiz ama ünlü yabancı markalar dış analiz istiyor

● Ekoteks, örneğin Almanya, İtalya, İspanya, Fransa, İngiltere gibi ülkelerdeki benzerleriyle aynı kriterleri uyguluyor mu? Yaptığı denetimin, verdiği “sağlığa uygun” belgesinin bütün dünyada geçerliliği söz konusu mu? Bu akreditasyon gücüne ulaşmak için neler yaptınız? Hangi adımları attınız? Dünyada akredite olmak sizi çok zorladı mı? Hangi engellerle karşı karşıya kaldınız?

Mevcut akreditasyon yapımız ile uluslararası tanınmışlığımızı ortaya koymuş olsak da hâlâ bazı büyük markalar (H&M, M&S gibi alıcılar) kendileri karar vererek farklı global laboratuvarları tercih ediyorlar. Bunu her mecrada belirtiyoruz. Eğer bedelini ihracatçımız ödüyorsa ve uluslararası akreditasyonu varsa kendilerinin seçeceği laboratuvarla çalışmalarını savunuyoruz.

Bu şekilde firmaların, dayatma yerine daha uygun ve hızlı hizmet almalarına alternatif yaratmaları hakkı olduğunu düşünüyorum. İthalatta da ciddi pazar olduğumuzu dikkate alırsak, elde ettiğimiz sonuçların tüm ülkeler tarafından kabul edildiğini söyleyebilirim. İHKİB olarak zaman zaman girişimlerde bulunsak da ticari kararlara etkimiz olamıyor maalesef.

Bizde yasaklı olan boyaların çoğu Uzak Doğu’da kullanılıyor

● Bugün ülkemizde tekstil, hazır giyim, oyuncak, kırtasiye, deri, aksesuar gibi ürünlerde kullanımı yasak olan, ancak Çin, Hindistan, Vietnam, Malezya, Endonezya, Tayvan, Tayland gibi ülkelerde serbestçe kullanılan hangi boya ve hammaddeler var? Türkiye, boya ve hammadde kullanımında insan sağlığı açısından söz konusu ülkelerle ayrışabildiyse bunun ülkemizdeki ilgili sektörlere ne tür artıları oldu? Türkiye’den ihraç edilen ürünlere insan sağlığı açısından daha bir güven sağlanması söz konusu olabildi mi?

Tüm yasaklı boya ve kimyasalların hepsi var diyebilirim. Ülkemiz ihracatında kalitemizi korumak adına gösterdiğimiz bu hassasiyet maalesef her ülkede yok. İşini doğru yapan firma ve ülkeleri tenzih ediyorum. Ancak yapılan denetimlerde bunu tespit edebiliyoruz. Merdiven altı diye tarif ettiğimiz üretici her yerde olabilir. Ancak ihracatçılar olarak haksız rekabet karşı mücadelemizi vermeye çaba gösteriyoruz.

Kötü niyet olmasa da fiyat baskısı veya bilgi eksikliği de buna sebep olabiliyor. Biz de bunun farkındalığını yaratmaya çalışıyoruz. Uygun ürün üretme maliyeti, ürünün kalitesi ile zaten geri alınabiliyor. Bunu göstermeye çalışıyoruz.

‘Güvenli Ürün Bilgi Sistemi’ tüketiciyi korumayı hedefliyor

● Yaptığını analizler sonrasında ithalatına izin verilmemesi gereken hangi tür ürünler oldu? İthal üründe sağlığa uygun olmayan madde kullanıldığını saptadığınızda neler yapıyorsunuz? Sonucu sadece ürünü size veya Türkiye’ye getiren ithalatçıya mı bildiriyorsunuz? Gümrük İdaresi’ne, Ticaret Bakanlığı’nın başka birimlerine, Sağlık Bakanlığı’nın ilgili birimlerine bildirimde bulunuyor musunuz?

Test sonuçları uygun olmayan ürünlerin raporlanmasını yaparak direk Bakanlığımızın ilgili birimine iletiyoruz. Bakanlığımızın kendi aldığı kararlar doğrultusunda yaptırım uygulanıyor. Gerekli koordinasyon Ticaret Bakanlığı uhdesinde. Kendileri bu koordinasyonu sağlıyor. Bakanımız Sayın Mehmet Muş, denetimlere çok önem veriyor. Hassasiyetle takip ediyor. Bu konu özelinde denetmenlerin artırılarak denetimlerin daha da genişletilmesi yönünde bizzat değerlendirmede bulunmuştur. GUBİS Sistemi (Güvenli Ürün Bilgi Sistemi) hayata geçirilerek, tüm Bakanlıkların tespit ettiği uygunsuz ürünler burada yayınlanarak Tüketicinin Korunması hedefleniyor.

Tüketicinin Korunması’nda tek yetkili laboratuvarız

● Siz sadece ihraç ürünlerinin değil, ithalatla gelen ürünlerin de analizini yapıyorsunuz? İthal ürünlerin analizinde devreye nasıl giriyorsunuz? İthalatçı ürünleri gönüllü olarak mı size getiriyor, bir zorunluluk var mı? Yoksa tüketiciden yönelen şikayetler üzerine mi devreye giriyorsunuz?

Ticaret Bakanlığımızın Ürün Güvenliği Genel Müdürlüğü, ithalatta oyuncaktan gözlüğe kadar geniş yelpazede gümrüklü sahalarda, kendi denetmenleri ile numuneler almak suretiyle denetim yapıyor. Bizler de burada hizmet vermeye devam ediyoruz. Bunu ihracatçımızın önünde haksız rekabet gördüğümüz için de çok önemsiyoruz. Bizler ihracat yaparken tüm bu standartlara uygun üretim yaparak maliyeti dahil katlanırken, ülkemize kontrolsüz ürün girmesine izin vermemeliyiz. Bu anlayışla her daim devrede olmaya özen gösteriyoruz. İç piyasa da ise yine Ticaret Bakanlığımızın, Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi, Denetimi Genel Müdürlüğünün tek yetkili laboratuvarı olarak da hizmet veriyoruz.

Beyaz eşya ve klimaların bakteri testlerini yapıyoruz

● COVID-19 krizi, sürdürülebilirlik konusunda dünyanın da, bizim de aklımızı başımıza getirdi. Ekoteks’in analizleri, size getirilen ürünlerin üretiminde sürdürülebilirlik konusunda yol gösterme açısından rol oynayabiliyor mu? Yoksa Ekoteks’in bu konuda devreye girmesi söz konusu olur mu? Rol alabilir mi?

Hepimizin bu süreçte dinamikleri değişti. İş yapma alışkanlarımızla birlikte, iş modellerimiz de değişti. Bu dönemde yeni bir birim olarak Biyoteknoloji laboratuvarımızı kurduk. İHKİB Başkanımız Mustafa Gültepe’nin verdiği destek sayesinde yatırım yaparak çalışmalarımızı başka boyuta taşıdık. Hepimizin ihtiyaç duyduğu el ve hijyen dezenfektanları ile ortam havasını temizlemeye yarayan sterilizatörlere, laboratuvarımızda bakteriye karşı etkinlik testleri yapılabiliyor. Buna ilave olarak pandemi döneminde öne çıkan Ultraviyole ve Ozon Teknolojileri ile çalışan buzdolapları, çamaşır makineleri, klimalar ve benzeri ev aletlerinin bakterilere karşı etkinlik testleri geliştirildi. Firmalarımız verdiğimiz test raporları ile ürünlerine Sağlık Bakanlığımızdan onay belgesi alabiliyor. Böylelikle sektörümüz dışında farklı üretim alanlarında yapılan ihracatı da desteklemiş olduk. Şu anda, tekstil ve bahsettiğim tüm elektronik aletlerin anti viral etkinlik testlerini yapmak üzere çalışmalarımız devam ediyor. Tüm bunlara ilave olarak İHKİB’in Sanayi Bakanlığımız ve Avrupa Birliği tarafından destekli IPA II Projesinde yer alarak tekstil atık sularının yasaklı kimyasallara karşı kontrol testlerinin yapılmasına yönelik onaylı laboratuvar statüsünü ZDHC (Zeo Discharge Hazardous Chemicals) tarafından kazandık. Dolayısıyla firmaların yaptıkları Ar-Ge çalışmalarını sektör ayırmaksızın desteklemeye çaba harcıyoruz. Yani epey bir rol almış olduk…

Pamukta ‘GDO izi’ de sürüyoruz, ‘organik sertifikası’ da veriyoruz

● Avrupa Birliği “Yeşil Mutabakat” kurallarını devreye almaya başladığında ürünlerde belirli oranlarda geri dönüştürülmüş hammadde kullanımını zorunlu tutacak. Aslında bu konuda ilk adımları atan bazı uluslararası şirket ve markalar var. Ekoteks’in analizleri geri dönüştürülmüş hammadde kullanım oranlarını analizlerinde görebilecek mi? Size böyle bir görev düşmesi söz konusu olacak mı?

Ekoteks, sadece test-analiz hizmeti vermekle yetinmeyip, eğitimler de veriyor. İHKİB’in IPA II projesi kapsamında almış olduğumuz yeni PCR teknolojisi ile pamuğun GDO içerip içermediği analiz edilebiliyor. Buna bağlı olarak organik pamuk ile ilgili analizlerin de yapılabilmesi sağlandı. Hatta tüm dünyada revaçta olan Organik Pamuk sertifikası ile ilgili çalışmalarımız tamamlandı, standart haline getirildi. Türk Organik Pamuğunun ise yine İHKİB adına marka tescili yapıldı. Tüm bunlar ışığında “Yeşil Mutabakat” kapsamında sürdürülebilirlik başlığında mevcut tüm kriterler, karbon ayak izi, su tüketim ölçümü, dijitalleşme, izlenebilirlik ve geri dönüşüm gibi çalışmalarımızı bu proje kapsamında yürütmeye devam ediyoruz. Bütün bu knowihow altyapımızı sektöre ulaştırmak ve farkındalık yaratmak adına her yıl geleneksel hale getirdiğimiz uluslararası sempozyumumuzun bu yılki teması “Sorumlu Üretim, Sorumlu Tüketim” mottosu ile “İzlenebilir Yeni Bir Dünyada Çevresel Ayak İzleri” başlığı altında çok yoğun bir katılım ile gerçekleştirdik. Daha fazla firmamıza ulaştırmak üzere de web üzerinden yayınlama çalışmalarını yürütüyoruz. Ayrıca Başkanımız Mustafa Gültepe’nin öngörüsü ile bu çalışmalarımızı Anadolu’ya taşıma kararı aldık. Yani Ekoteks artık yapısını test-analiz hizmetlerinin ötesine taşıyor. Geri dönüşümle ilgili olarak şu anda oran tesbit etme yönünde araştırmalarımız devam ediyor.