“Model Fabrika ile verimlilik yatırım yapmadan %140 arttı”

Hüseyin GÖKÇE

En basit tabiriyle sanayicilere ‘üretmeyi öğreten’, dijital dönüşüm merkezi olarak da nitelendirilen model fabrika ilk olarak Ankara’da kurulup faaliyete geçtikten sonra Türkiye geneline yayılmaya başladı. Ankara Model Fabrika’da Toyota Üretim Sistemi (üretimde gereksiz kaynak kullanımının yok edilerek verimliliğin artırılması esasına dayanıyor) uygulanıyor. Başka bir ifade ile bu üretim sistemine göre teorik eğitimler veriliyor. Sonrasında katılımcılara, hammaddeden teslimata kadar olan süreci kapsayan (makineler, ekipmanlar, montaj istasyonları, taşıma ve depolama üniteleri, rol operatörler ile) konularda, gerçek ve hata yapma serbestliğinin olduğu örnek üretim hattında üretime yönelik eğitimler veriliyor.

Bu fabrikada aldığı eğitimi kendi üretim tesislerinde uygulayan işletmelerden, bir kuruş yatırım yapmadan sadece üretim tekniğini değiştirerek verimliliğini yüzde 140 artıranlar oldu. Ayrıca kapasiteyi yüzde 80 artıran işletmeler, teslimat sürelerinde yüzde 45 tasarruf sağlarken, fazla mesailer ise yarı yarıya azaldı. Üretim maliyetinde ise yüzde 18 gibi çok önemli avantajlar sağlandı.

Ankara Sanayi Odası (ASO) Başkanı Nurettin Özdebir, konuyla ilgili sorularımızı yanıtladı…

Ankara’da kurulan ilk Model Fabrika ile ilgili bilgi verebilir misiniz?

ASO 1. OSB’ de bulunan Model Fabrikamız, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığımız, ASO, ASO 1. OSB ve UNDP (Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı) işbirliğiyle yaklaşık iki yıl proje vasfında hizmet verdi. Ekim 2019’da ASO’ ya bağlı bir iktisadi işletme olarak kurumsallaşma sürecini tamamlayan projenin toplam yatırım bütçesi 5 milyon 922 bin dolar seviyesinde. Ayrıca UNDP ve Alman Kalkınma Bankası (KFW) işbirliği ile projemizin Dijital Dönüşüm Bileşeni için 712 bin dolarlık bir fon sağlandı. Bunlara ilave olarak şu anda faaliyette bulunduğumuz Model Fabrika binamızın inşaatı için harcadığımız miktar ise 1 milyon 930 bin dolar civarında.

Model Fabrikalar 2000’li yılların başından beri Singapur, Fas gibi sıra dışı ülkeler de dahil olmak üzere dünyanın farklı bölgelerinde Deneyimsel Yalın Üretim eğitimleri veren ve sanayi işletmelerinin kendi yalın liderlerini yetiştirmekte verimlilik kazanımı olarak büyük başarılar elde etmiş merkezlerdir. Türkiye’nin ilk Yetkinlik ve Dijital Dönüşüm Merkezi olan Ankara’daki Model Fabrikamız konsept olarak Darmstadt’daki ile aynı. Yukarıda bahsettiğimiz yatırım maliyetleri dışında bu modelin transferi için gereken Eğitim ve Senaryoların know how’ları için danışman firmaya çok ciddi paralar ödendi.

Model Fabrikamız özetle Yalın Üretim tekniklerini, başka bir ifadeyle Toyota Üretim Sistemi’nin tüm metodolojisini, teorik eğitimler ve sonrasında hammaddeden teslimata kadar olan (makineler, ekipmanlar, montaj istasyonları, taşıma ve depolama üniteleri, rol operatörler ile) gerçek ve hata yapma serbestliğinin olduğu örnek bir üretim hattında katılımcılara görevler ve roller vererek uygulattığı, bu sayede yüksek yetkinlikler ve hatırlama oranları elde edilen bir merkez. Biz Ankara Model Fabrikamızda pnömatik silindir ve 8 farklı tipini üretiyoruz. Elbette bunları ticari bir amaçla değil, deneyimsel öğrenme için kullanıyoruz. Bununla birlikte verdiğimiz eğitimler ve sahada elde ettiğimiz kazanımlar tüm iş kolları ve üretim sektörleri için geçerli. Her ölçek, iş kolu ve yetkinlik seviyesinden sanayi işletmelerimiz, Model Fabrika’dan eğitim ve danışmanlık alabiliyor.

Bugüne kadar fabrikada somut olarak hangi çalışmalar yapıldı?

Haziran 2018’den beri hizmet veren Model Fabrikamızda Öğrenme Hattımızın kurulumunun tamamlanmasının hemen ardından her biri üretim ve yalın dönüşüm konusunda alanında uzman, formasyon ve tecrübe olarak üretim dilini çok iyi bilen yetkin kadromuz 6 aylık bir eğitim sürecinden geçti. “Eğitmenlerin Eğitimi” dediğimiz süreçte arkadaşlarımız Model Fabrika konsepti ile Yalın Üretimi anlatmanın ve sahada uygulamanın eğitimlerini aldılar. Bu eğitimlerle paralel olarak sanayicilerimizi ve üst düzey yöneticilerini Model Fabrika kapısından içeri sokarak klasik danışmanlık ve eğitim yöntemlerinden farklı olan konseptimizde, yine teorik ve uygulamalı bir günlük ücretsiz fragman eğitimleri düzenledik. Şu ana kadar 180’in üzerinde firmamıza fragman, ikisi Ankara dışından olmak üzere 3 büyük işletmemize 8’er günlük Deneyimsel Eğitim verdik. Bu deneyimsel eğitimlere firmalarımızın kendi sahalarında koçluk yaptığımız ve kendi yalın liderlerini yetiştirdiğimiz 4’er aylık Öğren Dönüş Programlarımızla da şu ana kadar 26 firmamızda çok çarpıcı sonuçlar elde ettik.

Bu sonuçlar içinde %80’lere varan alan kazanımları ve kapasite artışları, %140 seviyelerine ulaşan verimlilik artışları, teslimat sürelerinde ve yeniden işleme oranlarında %45’lere varan iyileşmeler, %100 oranında fazla mesai azaltımları, %18’lere varan ürün maliyeti azaltımları ve sayamayacağımız birçok kazanımı sayabiliriz. Daha önemlisi bu kazanımları firmaların kendi proje liderleriyle birlikte sağlıyoruz, başka bir deyişle balık hediye etmiyor balık tutmayı öğretiyoruz. Dolayısıyla firmalarımızın belirli bir pilot alanında elde ettiğimiz kazanımlar, kendi yetkinlikleriyle sürdürülebilir ve ölçeklenebilir oluyor. Öğren Dönüş programlarımıza katılan firmalarımızın önemli bir bölümü iyileştirme projelerine yetiştirdiğimiz Yalın Liderleri ile devam ediyor. Bunların dışında farklı odak gruplar ve heyetlere Model Fabrikamızda onlarca Dinamik Brifing, farkındalık seminerleri ve üniversite öğrencilerimize sertifikalı Yalın Üretim eğitimleri verdik ve vermeye devam ediyoruz. Ayrıca Konya Model Fabrika’nın tüm kurulum, Eğitmenlerin Eğitimi ve Pilot Öğren Dönüş Programının danışmanlığını ve eğitimlerini yine arkadaşlarımız verdi. Pandemiye rağmen Katar’da kurulmakta olan Model Fabrika’nın teknik kurulum, eğitim ve malzeme ihtiyacını da yine ASO Model Fabrika olarak biz karşıladık.

Devlet, Model Fabrika faaliyetlerine ne tür katkılar sağlıyor?

Yukarıda bahsettiğimiz üzere ilk kurulum aşamasında Kamu Yatırım Programından 1.970.000 dolarlık destek geldi. 11. Kalkınma Programı kapsamında da Sanayi Teknoloji Bakanlığımızın Yatırım fonundan Dijital Dönüşüm bileşenine yönelik 2.000.000 TL’ lik bir katkı 2020 yılında geldi. 2021 Yılında ise 3.500.000 TL ‘Lik bir destek sağlanacak ancak bu desteğin Model Fabrikalar arasında nasıl pay edileceğine henüz karar verilmedi.

Bu desteğin; Merkezlerin hizmet hatlarının dijital dönüşüm odağıyla genişletilmesi, hizmet kapasitesinin ve yalın uygulamaların verimliliğinin arttırılması ve 2022 sonuna kadar bir sürdürülebilirlik stratejisi ve Model Fabrikalar için bir performans izleme ve değerlendirme sistemi kurulması amaçları ile kullanılması öngörülüyor. Ayrıca KOSGEB’in İşletme Geliştirme Destek Programlarına Model Fabrikalardan alınan eğitimleri de eklediği 70 bin TL üst sınırlı bir teşvik var. Firmalarımız eğitim ödemelerini tamamladıktan sonra 1 ay gibi kısa ve formalitesiz bir süreçte ödedikleri bedelin %60’ını geri alabiliyor.

Model Fabrikaların hedef kitlesi kimdir, sektörel bir ayrışma var mı?

Model Fabrikaların hedef kitlesi KOBİ‘lerimiz başta olmak üzere verimlilikle ilgili kaygısı olan sanayi işletmelerimizin sahipleri, ortakları üst düzey yöneticileri de dahil yetkin ve belirli bir altyapıya sahip çalışanları, mühendislik bölümleri başta olmak üzere üretim sektöründe çalışmayı hedefleyen üniversite öğrencilerimiz, akademisyenlerimiz ve teknoloji gruplarıdır. Hedefimiz firmalara uzun süreli danışmanlık yaparak gelir elde etmek değil, kısa sürelerde dönüşümün mümkün olabileceğini göstermek. Bu yüzden ne kadar çok firmaya ulaşabilir, sektörel ve bölgesel zenginliğimizi artırabilirsek o kadar iyi.

Diğer illerdeki Model Fabrika çalışmaları hangi aşamada?

Bizden iki ay sonra Bursa Model Fabrika hizmete başladı. Konya Model Fabrikanın kurulum ve eğitim danışmanlığını biz verdik. Kayseri ile birlikte onlar da pilot uygulamalarına başladı. Ayrıca İzmir Gaziantep, Mersin, ve Adana’da Model Fabrikalar farklı seviyelerde kurulumlarına devam ediyor. Tüm Model Fabrikaların dahil olacağı bir network oluşması performansımız ve hedeflerimiz için önemli. Özellikle iyi uygulama örnekleri, doğru konsept ve iş modeli başta olmak üzere bilgi ve tecrübe paylaşımlarını bakanlığımızın yürütücüsü olduğu koordinasyon toplantılarında ve pandemiye rağmen online çalıştaylarda ve eğitimlerde yapıyoruz. Bunların haricinde ziyaretlerde de bulunuyoruz. Pandemi sebebiyle son dönemde bu ziyaretlerin yerini online toplantılar almış olsa da biz tüm etkinliklerimizi sahada ve atölyelerimizde gerçekleştirmeye devam ediyoruz.

Yalın ve dijital dönüşüm eğitimi veriliyor

Türkiye’de Model Fabrikaların (Yetkinlik ve Dijital Dönüşüm Merkezi) kurulumunun koordinasyonu temel olarak Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından yürütülüyor. Model Fabrikalar (MF), “KOBİ Verimlilik Eğitim Merkezi Projesi” adlı Kamu Yatırım Projesi kapsamında “İmalatçı KOBİ’lere öncelikle yalın dönüşüm (operasyonel verimliliği artırma hedefli) ve dijital dönüşüm (Sanayi 4.0 ilkelerinin uygulanması hedefli) alanlarında eğitim ve danışmanlık sağlamak” amacıyla Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı koordinasyonunda, belirlenmiş hedef illerde kuruluyor. Proje, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ile teknik işbirliği kapsamında yürütülüyor. Yatırım fonları da ağırlıklı olarak Alman Kalkınma Bankası (KfW) ile Avrupa Birliği (MADAD) aracılığıyla sağlanıyor.

“Hedefimiz Sanayi 4.0 eğitimleri vermek”

2021 yılındaki başlıca hedeflerinin, üretimde dijital dönüşüm uygulamalarında en yaygın biçimde kullanılan 8 Farklı Dijital Dönüşüm senaryosunun kurulumunu sağlayarak katılımcılara Sanayi 4.0’la da ilgili deneyimsel eğitimler vermek olduğunu belirten Nurettin Özdebir şöyle devam etti:

“Bunların haricinde Öğren Dönüş Programlarımız başta olmak üzere daha fazla firmamıza ulaşmak için kendi yeteneklerimizi ve kapasitemizi de artıracak önlemler alıyoruz. Bu yıl ayrıca ASO çatısı altında kurulacak ADASO Model Fabrika’nın da teknik kurulum ve Eğitmenlerinin Eğitimini biz üstleneceğiz. Verilen eğitimlerin etki analizlerine yönelik bir metot yaklaşımı gündemimizde. Bunun haricinde Öğren Dönüş Programlarımıza katılan firmalarımızı belirli sürelerde ziyaret edip kazanımlarını yaymışlar mı, sadece korumuşlar mı yoksa geriye mi gitmişler bakarak 3 kategoride puanlıyoruz. Şu ana kadar edindiğimiz izlenim, katılımcı firmalarımızın edindikleri yetkinliklerle iyileştirme projelerine devam ettiği yönünde. Pandemiden dolayı siparişlerinde ve tedarik zincirlerinde problemler yaşayan firmalarımız ise en azından pilot saha çalışmalarında edindikleri kazanımları korumuş. Bunlar son derece umut verici gelişmeler.”

KOBİ’lere KOSGEB’den 70 bin TL eğitim desteği

Nurettin Özdebir: “ASO Model Fabrika deneyimsel eğitimleri için kişi başı 1 günlük eğitim bedeli 950 TL+KDV’dir. Biz belirli sayıda katılımcının üzerindeki katılımcıları ücretlendirmeyerek firmalarımızın yükünü hafifletiyoruz. 4 ay süren Öğren Dönüş Programları için firma başına ödenecek bedel ise 110 bin TL+KDV’dir. KOBİ’lerimiz şu an yürürlükte olan Model Fabrika KOSGEB desteği ile 70 bin TL üst sınır olmak üzere ödedikleri her türlü eğitim bedelinin %60’ını formalitesiz ve 1 ay gibi kısa sürede geri alabiliyorlar. Verdiğiniz eğitimlerin ve sağladığınız kazanımların seviyesine göre hizmete geçmek üzere olan diğer Model Fabrikalar ile ücretlendirmelerde bir takım farklılıklar olabilir. Temel amacımız ve konseptimiz ise aynıdır. ASO Model Fabrika kar amacı gütmeyen İktisadi bir İşletmedir ancak Sanayicilerimizin de bu değerli eğitimleri ve kazanımları sahiplenmesi için ellerini taşın altına sokması gerekiyor. Model Fabrikamızın kendi ayakları üzerinde durabilmesi için de ihtiyacımız olan iş modeli bu.”